وقتی ویندوز کند می‌شه، مقصر کیه؟

هیچ‌چیز آزاردهنده‌تر از یه سیستم کند نیست؛ وقتی که ویندوز با تأخیر بالا میاد، برنامه‌ها دیر اجرا می‌شن، یا حتی تایپ کردن چند ثانیه تأخیر داره.
اولین چیزی که به ذهن می‌رسه اینه که شاید ویروس گرفتی، یا ویندوز قدیمیه، اما همیشه مشکل از نرم‌افزار نیست…

در واقع، خیلی وقت‌ها مشکل از سخت‌افزاره. قطعاتی مثل رم، هارد، یا حتی پاور می‌تونن باعث بشن سیستم مثل لاک‌پشت حرکت کنه.

تو این مقاله قراره دقیق و با زبون ساده بررسی کنیم که:

• کدوم قطعات باعث کند شدن ویندوز می‌شن؟
• هر کدوم چه علائمی دارن؟
• و چطور می‌تونی عیب‌یابی یا ارتقاشون کنی بدون اینکه هزینه سنگین بکنی

اگه از ویندوز کند خسته شدی، این بلاگ دقیقاً چیزی هست که بهش نیاز داری!

1. رم کم یا ناسازگار (RAM)

رم (RAM) مثل میز کار سیستمه؛ هرچی بزرگ‌تر باشه، برنامه‌ها راحت‌تر و سریع‌تر اجرا می‌شن.
وقتی رم کم باشه یا به‌درستی با سیستم سازگار نباشه، ویندوز شروع می‌کنه به کشیدن بار روی هارد یا SSD، که سرعتش خیلی پایین‌تره.

علائم رم ضعیف یا ناکافی:

• باز شدن کند برنامه‌ها
• کند شدن شدید هنگام باز بودن چند پنجره همزمان
• صدای زیاد هارد (paging)
• گیر کردن سیستم توی بازی یا ادیت عکس و ویدیو
• زمان طولانی برای بوت ویندوز

راه‌حل چیه؟

• حداقل 8 گیگ رم برای ویندوز 10 یا 11 لازمه، ولی برای کارای سنگین بهتره 16 گیگ یا بیشتر داشته باشی
• اگه مادربردت پشتیبانی می‌کنه، یه رم دوم همون برند و باید اضافه کنی
• چک کن رم با مادربرد و CPU سازگار باشه (از سایت سازنده یا ابزارهایی مثل Crucial Compatibility Checker)

رم شاید به چشم نیاد، ولی نقش بزرگی تو سرعت و روانی ویندوز داره. یه ارتقای کوچیک می‌تونه معجزه کنه!

هارد دیسک قدیمی یا پر (HDD)

هارد دیسک‌های مکانیکی (HDD) هنوزم تو خیلی از سیستم‌ها وجود دارن، ولی واقعیت اینه که سرعتشون خیلی کمتر از SSDهاست. وقتی از HDD برای نصب ویندوز یا اجرای برنامه‌ها استفاده می‌کنی، عملاً داری با یه گلوگاه سرعتی مواجه می‌شی.

علائم کندی به‌خاطر HDD:

• بوت شدن خیلی کند ویندوز
• دیر باز شدن فولدرها و فایل‌ها
• صدای “تق‌تق” یا نویز ممتد از هارد
• هنگ‌ کردن یا فریز لحظه‌ای سیستم
• دیر بالا اومدن برنامه‌هایی مثل مرورگر یا آفیس

دلایل فنی:

• سرعت خواندن/نوشتن HDD به‌طور متوسط 80–150MB/s ـه
• در حالی‌که SSDهای SATA حدود 500MB/s و NVMe تا چند هزار MB/s سرعت دارن
• اگه هارد پر باشه (بیش از 85–90٪)، ویندوز برای کش و فایل‌های موقت هم جا نداره، و این باعث افت شدید سرعت می‌شه

راه‌حل:

• اگه هنوز از HDD استفاده می‌کنی، ارتقاء به SSD حتی از ارتقاء رم هم مهم‌تره
• برای ذخیره دیتا می‌تونی از HDD استفاده کنی، ولی ویندوز و نرم‌افزارها رو حتماً روی SSD نصب کن
• حداقل 15–20٪ فضای خالی روی هاردت بذار تا ویندوز بتونه راحت کار کنه
• از ابزارهایی مثل Defragment (برای HDD) یا Disk Cleanup استفاده کن

اگه حس می‌کنی ویندوزت مثل قبل نیست، یه HDD قدیمی ممکنه پشت ماجرا باشه!

پردازنده (CPU) ضعیف یا بیش‌ازحد داغ

پردازنده یا CPU مغز سیستم کامپیوتره؛ اگه قدرت کافی نداشته باشه یا درگیر دمای بالا بشه، کل عملکرد ویندوز تحت‌تأثیر قرار می‌گیره.

حتی با رم و SSD خوب، یه CPU ضعیف می‌تونه باعث کندی اجرای برنامه‌ها، هنگ کردن سیستم و افت فریم توی ویدیو و بازی بشه.

علائم CPU ضعیف یا داغ:

• باز شدن کند برنامه‌ها و مرورگرها
• استفاده 100٪ از CPU در Task Manager
• صدای شدید فن خنک‌کننده
• داغ شدن شدید لپ‌تاپ یا کیس
• تأخیر در پاسخ به کلیک یا تایپ

چرا دما مهمه؟

اگه دمای CPU بالا بره، سیستم به‌صورت خودکار وارد «حالت کاهش عملکرد» می‌شه (Throttle)، تا از آسیب جلوگیری کنه.
ولی این یعنی ویندوز کند می‌شه، حتی بدون هشدار یا ارور.

راه‌حل‌ها:

• اول با نرم‌افزارهایی مثل HWMonitor یا Core Temp دمای CPU رو بررسی کن
• اگه داغه، خمیر حرارتی جدید بزن یا کولر قوی‌تر بذار
• توی لپ‌تاپ، از کول‌پد استفاده کن و تهویه رو تمیز نگه دار
• اگه CPU واقعاً ضعیفه (مثلاً نسل قدیمی Celeron یا Pentium)، بهتره به فکر ارتقا باشی

پردازنده خوب، یعنی ویندوز بدون لگ و با عملکرد روان. همیشه مراقبش باش!

توی این مقاله سایت Intel به‌وضوح توضیح داده شده که چطور یه CPU ضعیف یا ناهماهنگ می‌تونه باعث کاهش سرعت سیستم عامل و بازی‌ها بشه و چطور Bottleneck اتفاق می‌افته.

کارت گرافیک ضعیف یا ناسازگار (GPU)

حتی برای کارای ساده مثل پخش ویدیو، طراحی، یا اجرای بازی سبک، یه کارت گرافیک ضعیف یا درایور ناسازگار می‌تونه باعث لگ، کندی یا هنگ ویندوز بشه، مخصوصاً اگه نمایشگر با وضوح بالا داری.

خیلیا فکر می‌کنن کارت گرافیک فقط برای بازیه، ولی واقعیت اینه که تاثیر زیادی روی تجربه روزمره ویندوز هم داره. از باز کردن پنجره‌ها گرفته تا پخش ویدیو و حتی حرکت موس، همه با GPU پردازش می‌شن . مخصوصاً در ویندوزهای جدید مثل 10 و 11 که رابط کاربری سنگین‌تری دارن.

علائم کارت گرافیک ضعیف یا ناسازگار:

• لگ یا کندی هنگام باز کردن فایل‌های تصویری یا ویدیویی
• تصویر پیکسلی یا با تاخیر
• گیر کردن تصویر در کارهای گرافیکی سبک مثل فتوشاپ یا مرورگر
• خطاهای گرافیکی (Artifacts) یا صفحه آبی
• اجرای کند ویندوز در حالت رزولوشن بالا

چرا ناسازگاری GPU مهمه؟

اگه درایور کارت گرافیک به‌روز نباشه، یا GPU قدیمی‌ت با نسخه ویندوز هماهنگ نباشه، سیستم یا به درستی بوت نمی‌شه، یا مدام دچار مشکل گرافیکی می‌شه.

راه‌حل:-

• اول از سایت رسمی NVIDIA، AMD یا اینتل درایور جدید کارتت رو دانلود و نصب کن
• اگه از گرافیک آنبرد استفاده می‌کنی و سیستم کند شده، شاید وقتشه یه GPU ساده اضافه کنی
• مطمئن شو رزولوشن نمایشگر با توان کارت گرافیک هماهنگه
• از تنظیمات ویندوز، قسمت Graphics Settings، بررسی کن چه برنامه‌هایی از GPU استفاده می‌کنن

پاور ضعیف یا بی‌کیفیت (Power Supply)

خیلیا پاور رو فقط به‌عنوان منبع برق نگاه می‌کنن، اما در واقع، پاور یکی از قطعات کلیدی در سلامت و عملکرد کل سیستمه.
یه پاور بی‌کیفیت یا با توان کم می‌تونه باعث بشه که قطعات دیگه نتونن درست کار کنن، یا حتی خودشون رو محدود کنن تا آسیب نبینن.

علائم پاور ضعیف:

• روشن نشدن یا خاموش شدن ناگهانی سیستم
• فریز شدن یا ریست شدن ویندوز در فشار کاری (مثل رندر یا بازی)
• نوسان در عملکرد کارت گرافیک یا پردازنده
• داغ شدن بیش‌ازحد یا صدای غیرعادی فن پاور
• کند شدن سیستم به‌صورت ناپایدار و غیرقابل پیش‌بینی

چرا پاور می‌تونه باعث کندی بشه؟

وقتی پاور نتونه ولتاژ پایدار و کافی به قطعات بده، قطعه‌ها خودشون رو محدود می‌کنن (Throttle می‌زنن)، مخصوصاً CPU و GPU.
این باعث کاهش قدرت پردازش، لگ و حتی افت فریم توی محیط ویندوز می‌شه.

راه‌حل حرفه‌ای:

• از برندهای معتبر پاور مثل Cooler Master، Corsair، DeepCool یا Seasonic استفاده کن
• توان پاور رو متناسب با قطعاتت انتخاب کن (حداقل 500 وات برای سیستم‌های میان‌رده)
• به گواهی 80 Plus (Bronze، Gold و بالاتر) توجه کن
• پاور قدیمی (بالای ۵ سال) رو برای سیستم جدید استفاده نکن

جمع‌بندی: وقتی سیستم کند می‌شه، کجا رو باید چک کنی؟

کندی ویندوز فقط تقصیر خود سیستم‌عامل یا ویروس نیست — تو خیلی از موارد، این قطعات سخت‌افزاری هستن که دارن کم‌کاری می‌کنن یا دیگه جواب نمی‌دن.

تو این بلاگ بررسی کردیم که:

• رم کم یا ناسازگار: اگر رم به اندازه کافی نباشه یا کیفیت مطلوب نداشته باشه، سرعت اجرای برنامه‌ها افت می‌کنه.
• هارد دیسک قدیمی یا پر: استفاده از HDD مکانیکی یا پر بودن فضای آن می‌تونه باعث کند شدن بوت و بارگذاری فایل‌ها بشه.
• پردازنده (CPU) ضعیف یا بیش‌ازحد داغ: CPU که یا قدرت کافی نداره یا دچار بالاتر رفتن دما می‌شه، باعث می‌شه سیستم به حالت Throttle بره.
• کارت گرافیک ضعیف یا ناسازگار: حتی برای کارهای روزمره، یک GPU ناسازگار یا قدیمی می‌تونه باعث لگ‌های تصویری و افت عملکرد شود.
• پاور ضعیف یا بی‌کیفیت: منبع تغذیه مناسب نباشد، سیستم نوسانات ولتاژ رو تحمل نمیکند و قطعات به طور محافظتی قدرتشون رو کاهش میدن.

چی کار کنیم؟

• از ابزارهای ساده مثل Task Manager و HWMonitor برای بررسی وضعیت قطعات استفاده کن
• درایورها رو به‌روز نگه دار
• همیشه حداقل ۲۰٪ فضای خالی روی درایو ویندوزت بذار
• و مهم‌تر از همه: قطعات ضعیف رو به‌موقع ارتقاء بده

🔗 How to Fix a Slow Computer – Windows Guide (PCWorld)

توی این مقاله توضیح داده شده که چطور قطعات مختلف می‌تونن باعث کندی بشن و چه راه‌حل‌هایی براش وجود داره، به زبان ساده و قابل فهم.